Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Discussie over Waarnemingen!
Foto's voor het Forum kunt u mailen naar: beheer@avifaunagroningen.nl

Moderator: hdelange

Locked
User avatar
meeuwiss
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 553
Joined: 30 Apr 2002, 23:00

Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by meeuwiss »

Vandaag telde ik tijdens een rondwandeling in het Noordelijk deel van het Noordlaarderbos maar liefst 11 zingende Matkoppen. De territoriale mannetjes stimuleerden elkaar tijdens de zang, zodat ik er soms 5 tegelijk hoorde zingen. Voor het gehele bos zou het aantal na interpolatie weleens 15-20 territtoria kunnen bedragen. Het was vandaag natuurlijk een uitgelezen dag om broedvogels te tellen, geen wind en veel zon. Het lijkt erop dat de Matkopstand zich gaat herstellen en weer op het niveau komt van 1984 (13) of zelfs 1999 (19). Zie verslag van Jacob de Bruin en Aart van der Spoel in de Grauwe Gors 2013.
Een mogelijke reden van dit herstel kan ook het weghalen zijn van de tientallen RUG nestkasten in het bos. Met als gevolg minder concurrentie van de dominante Koolmezen. Zeker weten doe ik dat niet. Misschien heeft iemand een ander idee voor dit herstel?
Groet
jhvenema
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 447
Joined: 09 May 2009, 22:42

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by jhvenema »

Hoi Guido,

Interessante ontwikkeling. In het lijflad Vogels van de Vogelbescherming (met tevens een stuk over de vogelrijkdom van de Zuidlaardermeerpolders in 2014) wordt ook aandacht gegeven aan het Matkop-mysterie. Sovon put uit Brits onderzoek waaruit niet blijkt dat de Matkop te lijden zou hebben van concurrentie door Kool/Pimpelmees, nog toename Grote Bonte Specht.
Wellicht is de toename in het Noordlaarderbos toe te wijzen aan de ingezette bosverjonging door de kap van diverse percelen?

Matkop stilletjes aan het verdwijnen?

bron: https://www.sovon.nl/nl/40jaarsovon/ver ... ogelwereld
Binnen de familie van de mezen is de Matkop een van de minder prominente soorten. Onopvallend gekleurd, weinig uitbundig wat geluiden betreft, bijna nergens in hoge dichtheden voorkomend.
De soort is op zijn retour in heel West-Europa, waaronder Nederland. Sinds midden jaren tachtig halveerde de landelijke broedpopulatie.
De precieze redenen voor de afname zijn raadselachtig. De Britten onderzochten verschillende factoren die de decimering van hun eigen matkoppenpopulatie konden verklaren. Ze vonden echter geen bewijs voor enkele veelgehoorde opvattingen. Zo waren er geen aanwijzingen dat de Matkop wordt weggeconcurreerd door Koolmees en Pimpelmees, die dominant gedrag vertonen ten opzichte van andere mezen. De toename van de Grote Bonte Specht dan? Deze specht is immers een beruchte sloper van de krakkemikkige bomen waarin Matkoppen hun eigen nesthol maken. Ook dit bood geen sluitende verklaring.
De enige duidelijke factor die overbleef was verdroging. Alle bossen waaruit de Matkop verdwenen was, hadden te lijden onder verdroging, al bleef het onbekend hoe dit precies van invloed is op de Matkop. Verdroging van bossen, dat kennen we maar al te goed in het super ontwaterde Nederland…

groet Jan Henk
User avatar
meeuwiss
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 553
Joined: 30 Apr 2002, 23:00

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by meeuwiss »

Dag Henk Jan,
Die onderzoeken m.b.t. de Matkop zijn mij bekend. In de winter is het Noordlaarderbos tegenwoordig erg vochtig, in het voorjaar begint de verdroging.
Alle Matkoppen die ik heb gezien en gehoord zongen in het dichte bosbestand. Ze mijden vooral de open plekken.
Voorlopig houd ik het erop dat door het verdwijnen van de nestkasten, Kool-en Pimpelmees zijn afgenomen. Kennelijk is er nu een niche ontstaan voor de
Matkop, die deze opengevallen plekken opvult. Deze soort is namelijk niet afhankelijk van nestkasten.
Groet
User avatar
chatman
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 59
Joined: 22 Oct 2002, 23:00
Location: Vries
Contact:

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by chatman »

Hallo Guido,

Goed om te horen dat de Matkop zich weer lijkt te herstellen in het Noordlaarderbos. Een paar weken geleden ben ik er nog geweest, maar ik heb geen Matkop gehoord. Binnenkort maar eens kijken bij die dichte bosrand.
randomeda
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 99
Joined: 20 Apr 2011, 22:38

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by randomeda »

Dag Allen,

Gisteren liep ik in het Noorlaarderbos toen ik tot mijn grote verrassing een Glanskop hoorde (en in een flits zag)! Toch leuk naast al die matkopjes.

groet,

Michel
Robert Brunink
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 2
Joined: 18 May 2015, 20:02

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by Robert Brunink »

Hoi Guido,

Omdat ik bezig ben met een Matkop-artikeltje voor de plaatselijke KNNV (en straks een uitgebreid artikel voor Ficedula, kwartaalblad van de TVWG) kwam ik na een zoekactie op dit forum terecht.

De Matkop fascineert mij eigenlijk al heel lang en met name hoe het komt dat deze soort in een snel tempo aan het verdwijnen is. Ik kom zelf uit Noord-Twente (Vriezenveen) en daar kwam je de Matkop in de jaren 90 nog in veel kleine (bos)gebiedjes tegen. Daar zijn ze echter compleet verdwenen en zijn plek is ingenomen door de Glanskop. De Glanskop is hier (atlasblokken 28-23, 28-24, 28-25) in 15 jaar tijd plaatselijk verviervoudigd, dat geldt ook voor enkele omliggende atlasblokken! De Matkop zit hier nog wel, maar dan vooral in de grotere (nattere) gebieden, waar veel berk is te vinden.

Een bekend kerngebied voor de Matkop is de Engbertsdijksvenen, dat is een veengebied met een (natte) randzone van hoofdzakelijk berken. In dit gebied doet zich ook iets vreemds voor, nl. dat de Matkop er weer toeneemt! Er worden hier al heel lang broedvogels geteld en hier zijn wat aantallen van Matkop: 1986 21 terr., 1993 20 terr., 2003 10 terr., 2008 3 terr., 2013 8 terr., 2014 12 terr. en 2015 lijkt ook richting 12 terr. te gaan. Het dipje in 2008 kan ik zo niet verklaren, zeer waarschijnlijk is die toen onderteld (we richten ons nl. meer op open terrein dan op de bosranden), want 2009 kwam weer uit op 9 terr. Voor mijn gevoel is de Matkop-populatie in de Engbertsdijksvenen ingeklapt van ruim 20 terr. naar ongeveer 10 terr., vervolgens is die daarna redelijk stabiel gebleven en neemt nu weer iets toe. De reden? Ik heb zelf het gevoel dat het gebied nog steeds erg geschikt is voor Matkop (is erg nat met veel berk en er wordt af en toe gekapt = verjonging), maar dat er ook dispersie op is getreden uit omliggende gebiedjes, die ongeschikt zijn geworden. De reden van het ongeschikt worden van kleine bosgebiedjes zit hem denk ik in het ouder worden van de bossen (enorme toename Glanskop en Boomklever) en de sterke verdroging. Vooral verdroging is hier zeer ernstig, je ziet het aan alles. Veel bosgebiedjes worden omringd door weilanden en akkers en er wordt gewoon veel te veel water afgevoerd, dit valt vooral sinds eind jaren 90 heel goed op. De Matkop lijkt het in deze bosjes (vaak 5 tot 30 ha groot) niet meer naar zijn zin te hebben en zijn verkast naar betere gebieden. Nu is de vraag: weet de Matkop zich in de kerngebieden te handhaven of loopt die hier uiteindelijk ook terug? Opvallend zijn trouwens de overeenkomsten met de Wielewaal, die verdwijnt hier ook overal uit de kleine bosgebiedjes, maar weet zich in de Engbertsdijksvenen nog erg goed te handhaven.

In Twente werd de Matkop-populatie in de jaren 80 geschat op 4.000-5.000 terr.! Als ik kijk naar de cijfers van het huidige Atlasproject, dan komt de Twentse Matkop-populatie nu uit op slechts 300-400 terr.! Zo'n 90% van de Matkoppen van 30 jaar geleden is er dus niet meer!
In heel Nederland lijkt de presentie ook flink te zijn gedaald, want kijkend op de actuele Atlaskaart zie ik de soort nog in ongeveer 50% van de atlasblokken (als die dat al haalt). Je ziet op de huidige kaart ook een lichte verschuiving t.o.v. de vorige Atlasprojecten en er ontstaan op steeds meer plekken lege blokken! Het broedareaal begint dus ook te krimpen, iets wat tijdens het vorige Atlasproject (1998-2000) nog niet zichtbaar was. Tijdens dat Atlasproject werd de populatie geschat op 20.000-30.000 terr., wat een halvering betekende t.o.v. het eerste Atlasproject (1973-1977). M.b.v. de broedvogeltrends van Sovon, index 1998-2000 rond 65 en nu 48, kom je tot een huidige populatie van 15.000-22.500 terr. Gevoelsmatig vind ik zelfs de ondergrens aan de hoge kant, maar goed, misschien zijn er gebieden in Nederland waar nog wel veel Matkoppen voorkomen (> 25 terr. of zelfs > 50 terr. per atlasblok). Als ik uit de losse pols een grove schatting zou moeten doen, dan kom ik opnieuw tot een halvering t.o.v. het vorige Atlasproject, oftewel 10.000-15.000 terr. Ik ben benieuwd met welke schattingen Sovon gaat komen!
Verder denk ik dat de aantallen Matkoppen enigszins beïnvloed worden door foute determinaties, vooral in gebieden waar de Glanskop sterk is toegenomen. Op waarneming.nl kom ik regelmatig foto’s tegen van Matkop, maar regelmatig blijkt het om een Glanskop te gaan. Andersom gebeurt natuurlijk ook, denk maar terug aan al die foute determinaties in zuidelijk Nederland (1e Atlasproject), waar Matkop voor Glanskop werd aangekeken!

Maar ik zal het verhaal niet langer maken. Ik zou zeggen: houd de ontwikkelingen van Matkop goed in de gaten, want dat ga ik zeker ook doen!

Mvg, Robert.
User avatar
Aart
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 537
Joined: 08 Jan 2003, 00:00
Location: Groningen

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by Aart »

In de laatste Grauwe Gors: jaargang 42 2015 bladzijde 32 staat een interessant artikel van Alco van Klinken over de Matkop.

A.
Robert Brunink
Vogelaar
Vogelaar
Posts: 2
Joined: 18 May 2015, 20:02

Re: Prima broedseizoen voor Matkop in het Noordlaarderbos?

Post by Robert Brunink »

Hoi Aart,

Kan ik dat artikel ergens als pdf inlezen of moet ik het blad aanschaffen?

mvg, Robert.
Locked

Who is online

Users browsing this forum: Ahrefs [Bot] and 57 guests